Info Shqip
Lexova këto ditë se në Ulqin po zhvillohet një proces i gjerëpër regjistrimin dhe legalizimin e ndërtimeve të bëra pa lejendërtimi. Qëllimi zyrtar është “formalizimi i pronësisë” dhe“vendosja e rendit urban”. Cka me beri kurioze eshte se si eshtee mundur qe Komuna nuk e ka nje liste me ndërtime pa leje, porkerkon qe pronaret ta bejne regjiostrimin e tyre. Por ky procesngre një pyetje tedhe me të rëndë:
Si mund të legalizohet diçka që në thelb është e paligjshme?
Dhe më tej — kush mban përgjegjësinë që ndërtimet e paligjshme u bënë fakt i kryer?
Caf Boga
Një trashëgimi e gjatë kaosi planifikues
Prej dekadash, Ulqini është shembull tipik i asaj qëquhet urbanizim spontan. Sipas të dhënave zyrtare, rreth 90 përqind e ndërtimeve në territorin e komunës janë ngritur jashtëplaneve urbanistike, pa leje ndërtimi ose me shkelje të rënda tëtyre.
Në zona si Shtojin e Poshtem (Donji Shtoj), Pinjëshi, apo kodratpranë bregdetit, ndërtesat janë rritur si kërpudha pas shiut — shpejt, pa kontroll, disa mbi toka publike ose turistike.
Ndërsa planet urbanistike mbeteshin nëpër dosje, realitetindërtohej vetë, ditë pas dite.
Ajo që duhej të ishte një qytet bregdetar me zhvillim tëplanifikuar, u kthye në një mozaik ndërtimesh të improvizuaraapo thjeshtë në një xhungël urbanistike, ku ligji erdhi gjithmonëme vonesë.
Legalizimi: një kompromis i vjetër i rajonit
Legalizimi i ndërtimeve pa leje nuk është shpikje ulqinake — është një praktikë ballkanike që shfaqet sa herë që ligji dështonnë parandalim.
Në teori, legalizimi është proces administrativ që i jep një status juridik ndërtesave ekzistuese, në mënyrë që pronarët të mund tëregjistrojnë pronën, të paguajnë taksa dhe të përfitojnë siguriligjore.
Por në praktikë, shpesh është një amnisti e heshtur përpaligjshmërinë, një mënyrë për të thënë:
“Meqë e ndërtuat, hajde ta pranojmë siç është.”
Kur ligji përshtatet me shkelësin
Në parim, një ndërtim që është bërë jashtë planit urbanistik nukmund të legalizohet. Por ligjet ndryshojnë.
Përmes “amendamenteve” apo “planeve të reja zhvillimore”, shumë ndërtime që dje ishin të paligjshme, sot shpallen “tëpërputhshme”.
Ndërtesa mbetet e njëjtë — ndryshon vetëm letra që e justifikon.
Në formë juridike kjo quhet reformë urbanistike; në gjuhën e përditshme, kjo është përdorje e ligjit për të kthyerpaligjshmërinë në normalitet.
Këtu ndodh momenti kritik: shteti dhe qytetari ndërrojnë rolet.
Në vend që qytetari t’i përshtatet ligjit, ligji fillon t’i përshtatetqytetarit — dhe prej asaj pike, kufiri mes legalitetit dhekorrupsionit bëhet i paqartë.
Legalizim apo korrupsion institucional?
Jo çdo legalizim është korrupcion.
Ka raste kur procesi është transparent, publik dhe i motivuar ngaarsye praktike — si për shembull, për të siguruar kushte tëbanimit për familje që nuk kanë alternativa.
Por kur ndryshimet ligjore bëhen në mënyrë selektive, për tëshpëtuar investitorë të caktuar, apo kur planifikimi përdoret sipretekst për përfitime private, atëherë flasim për korrupcion tëinstitucionalizuar.
Në këto raste, legalizimi nuk është reformë — është shpërblimpër shkeljen.
Dhe qyteti paguan çmimin: humbet hapësira publike, estetika, rendi, e mbi të gjitha besimin tek ligji.
Kush e humbi kontrollin?
Faji është i shpërndarë, por zinxhiri është i qartë:
• Komuna e Ulqinit ka dështuar në mbikëqyrje, shpesh duke mbyllur sytë ndaj ndërtimeve pa leje, sidomos në zonat me vlerë turistike.
• Qeveria qendrore ka vonuar ose nuk ka zbatuar planet kombëtare, duke lënë hapësirë për vakum ligjor.
• Inspektorati i ndërtimit ka reaguar vonë dhe shpesh nëmënyrë selektive.
• Investitorët kanë vepruar me bindjen se “më vonë do tëlegalizohet”.
• Dhe shoqëria, në një kuptim më të gjerë, e ka pranuar këtë sinjë “normalitet ballkanik”.
Në një sistem të tillë, askush s’është plotësisht fajtor — por tëgjithë janë bashkëfajtorë.
Një mundësi për të filluar ndryshe
Ulqini ka ende shansin të ndryshojë drejtim, nëse legalizimipërdoret si mjet për të vendosur rregull, jo për ta justifikuarmungesën e tij.
Kjo do të thotë që:
• legalizimi të kufizohet vetëm në rastet e banimit familjar,
• zonat bregdetare dhe natyrore të mbrohen pa kompromis,
• dhe planet urbanistike të jenë reale, jo fiktive.
Sepse në fund, qyteti nuk matet me numrin e ndërtesave, porme cilësinë e rendit që krijon.
Një qytet që legalizon gjithçka, humbet aftësinë të planifikojëdiçka.
Epilogu
Ulqini sot ndodhet në një udhëkryq: të pranojë kaosin si“realitet” apo të vendosë t’i rikthehet ligjit.
Legalizimi mund të jetë një mjet për rregull — por vetëmnëse nuk përdoret si mburojë për korrupsionin.
Sepse, në fund të fundit, ligji që përshtatet me paligjshmërinë pushon së qeni ligj — dhe kthehet nëjustifikim.
Hapat që kërkohen nga bashkia për ndërtimin e një shtëpiene vende te zhvilluara
Meqenese kam mjafte pervoje ne kete industry, nga experiencaime ne Shtete e Bashkura sjelli me poshte hapat e saktë përtë ndërtuar një shtëpi varen nga rregulloret e bashkisë, ligjet e urbanistikës (zonimit) dhe kodet e ndërtimit, por shumica e bashkive ndjekin një proces të ngjashëm. Më poshtë janë hapattipikë që kërkon një bashki për ndërtimin e një banese:
1.Verifikimi i zonimit dhe përdorimit të tokës
Para çdo veprimi tjetër, sigurohet që prona është e përshtatshmepër ndërtim banimi.
• Kontrollohet në zyrën e planifikimit ose të zonimit tëbashkisë.
• Verifikohen kufijtë ndërtimorë (setbacks), përmasatminimale të parcelës, kufizimet e lartësisë dhe përdorimin e lejueshëm të tokës.
• Nëse kërkohet ndryshim zone ose përjashtim (variance), duhet të paraqitet një kërkesë dhe të merrni pjesë nënjë seancë dëgjimore publike.
2. Plani i truallit dhe matjet topografike
Shumica e bashkive kërkojnë një plan trualli të përgatitur nganjë inxhinier civil ose topograf i licencuar, që tregon:
• Kufijtë e parcelës dhe gjendjen ekzistuese
• Vendndodhjen e shtëpisë së propozuar
• Hyrjet, pjerrësitë e terrenit, kullimin, lidhjet e ujësjellësit osekanalizimeve, etj.
Ky plan duhet të shqyrtohet nga bashkia përpara se të jepetleja e ndërtimit.
3. Planet e ndërtimit dhe shqyrtimi i projektit
Përgatiten planet arkitektonike dhe strukturore që përputhenme kodet vendore dhe shtetërore të ndërtimit.
Planet zakonisht përfshijnë:
• Pamjet dhe ndarjet e brendshme (planimetrinë)
• Pamjet e jashtme (fasadat)
• Detajet strukturore, elektrike, hidraulike dhe tëngrohjes/ftohjes
Disa bashki mund të kërkojnë miratim nga komisioni idizajnit ose zyra e trashëgimisë historike, nëse zona është e mbrojtur ose me kërkesa estetike të veçanta.
4. Aplikimet për leje
Duhet të paraqiten aplikime për lejet e nevojshme, që zakonishtpërfshijnë:
• Leje ndërtimi (kryesore)
• Leje elektrike
• Leje hidraulike
• Leje për sistemin e ngrohjes/ajrosjes (HVAC)
• Leje për hyrjen apo trotuarin
• Leje për kanalizime ose septik, nëse nuk ka lidhje me rrjetinpublik
Secila departament i bashkisë mund të bëjë shqyrtimin dhemiratimin veçmas.
5. Pagesa e tarifave dhe marrja e lejeve
Pasi planet të miratohen, paguhen tarifat për lejet, të cilatzakonisht varen nga vlera ose sipërfaqja e projektit.
Më pas lëshohet leja e ndërtimit, që ju lejon të filloni punimet.
6. Inspektimet gjatë ndërtimit
Gjatë ndërtimit, inspektorët e bashkisë do të kryejnë disakontrolle ku zakonisht përfshihet:
• Inspektimi i themeleve (para hedhjes së betonit)
• Inspektimi i strukturës (skeletit)
• Inspektimi paraprak i instalimeve elektrike, ujësjellësit dhengrohjes
• Inspektimi i izolimit
• Inspektimi final (për banim)
Duhet të kaloni çdo inspektim përpara se të vazhdoni me fazëntjetër.
7. Certifikata e Përdorimit (Certificate of Occupancy)
Pasi të jenë kaluar të gjitha inspektimet, komunalëshon çertifikatën e përdorimit, që vërteton se shtëpia ështëndërtuar sipas të gjitha kodeve dhe është e sigurt për banim.
8. Hapat përfundimtarë
• Regjistroni pronën dhe adresën në zyrën e kadastrës osetatimeve vendore
• Përditësoni taksat e pronës
• Kryeni lidhjet e përhershme të ujit, energjisë dhe gazit
• Më pas — mund të vendoseni në shtëpi!
Dua te citoj se taksat e shtëpisë fillojnë me fazën e parë tëndertimit dhe pasi shtëpia të perfundohet atëherë bihet edhevendimi se sa do të jenë taksat vjetore, pra nuk pritet derisa tëndërtohet shtëpia.
Pra, ky eshte process, që zbatohet në ShBA, megjithësemundet të ket ndyshime të vogla nga një qytet në tjetrin. Pothuajse, pak a shumë, e njëjta procedurë është edhe ne Evropen Perëndimore.