Nga Nderimi në Transaksion Politik: Inaugurimi i “Isa Boletini” si Shembull i Banalizimit të Heronjve Shqiptarë në New York

Trashëgimia Shqiptare Meritron Më Shumë se Sa Emërtimet Simbolike të Rrugëve në New York
Nga Cafo Boga — 1 Dhjetor 2025

Në vitet e fundit, anëtarë të diasporës shqiptare në New York kanë nisur përpjekje për të shtuar emërtime nderuese të rrugëve me emrat e figurave të shquara historike shqiptare. Këto tabela, të vendosura nën emrat ekzistues të rrugëve, shfaqen në lagje që nuk kanë asnjë lidhje kulturore apo historike me Shqipërinë. Edhe pse paraqiten si akte krenarie, kjo praktikë ngre pyetje më të thella mbi kuptimin e nderimit, ruajtjen e trashëgimisë dhe kufijtë e simbolikës.

Emërtimi nderues i rrugëve në New York ka një traditë të gjatë dhe solemne. Ai ka për qëllim të nderojë individë lokalë—ata që kanë ndikuar komunitetin përmes shërbimit, lidershipit ose sakrificës. Mijëra prej këtyre emërtimeve përkujtojnë zjarrfikës që humbën jetën në detyrë, arsimtarë që ia kushtuan jetën fëmijëve, udhëheqës komunitarë që forcuan lagjet e tyre dhe shumë prej atyre që humbën jetën më 11 Shtator. Këto emra janë momente kujtese kolektive, të lidhura me vendin dhe të rrënjosura në përvojë të përbashkët. Ata përfaqësojnë historinë e një komuniteti dhe njerëzve të tij.

Zgjerimi i kësaj praktike te heronjtë kombëtarë shqiptarë—figura si Skënderbeu, Ismail Qemali, Isa Boletini, Nënë Tereza dhe të tjerë si ata—rrezikon të shtrembërojë kuptimin e vërtetë të nderimit. Këta individë, trashëgimia e të cilëve ka formësuar rrjedhën e historisë shqiptare, janë ikona me rëndësi që shtrihet ndër shekuj. Megjithatë, vendosja e emrave të tyre nën tabela rrugësh amerikane pa lidhje me ta nuk e lartëson kujtimin e tyre. Përkundrazi, rrezikon ta banalizojë atë. Një qoshe e rastësishme në Bronx, Queens, apo Staten Island nuk mund të shërbejë si zgjerim domethënës i legjendës së tyre. Këto figura meritojnë më shumë sesa vendosje dekorative; ato meritojnë kujtesë të mbështetur në substancë, kontekst historik dhe qëllim të sinqertë.

Edhe më shqetësues është nënteksti politik që po shtyn këtë prirje. Politikanët lokalë, të etur të sigurojnë votat e komunitetit diasporik, shpesh e mundësojnë këtë lloj simbolike sepse ajo sjell fitore të lehta. Prodhimi i një tabele rruge kërkon pak kosto, pak angazhim dhe shumë pak kuptim të peshës kulturore që mbart. Por megjithatë krijon rezultate të dukshme—fotografi, ceremoni dhe pamjen e partneritetit komunitar. Kur aktorët politikë kapitalizojnë mbi figura të dashura kombëtare për të siguruar përfitime elektorale, gjesti bëhet më pak akt ruajtjeje kulturore dhe më shumë transaksion.

Ky dinamizëm duhet të na shqetësojë. Heronjtë tanë janë shumë të rëndësishëm për t’u përdorur si mjete në kalkulimet politike lokale. Emrat e tyre mbartin histori lufte, sakrifice dhe lidershipi—histori që formësuan një komb. Ata meritojnë nderime që pasqyrojnë madhështinë e tyre.

Nëse komuniteti shqiptar në New York synon të forcojë praninë e tij kulturore, ekzistojnë mënyra shumë më domethënëse. Krijimi i qendrave kulturore, mbështetja e programeve të gjuhës dhe historisë shqiptare në shkolla, krijimi i fondeve të bursave, promovimi i arteve ose nderimi i shqiptarëve-amerikanë që kanë ndikuar realisht në lagjet ku jetuan—këto përpjekje ndërtojnë themele të qëndrueshme. Ato krijojnë hapësira për edukim, reflektim dhe vazhdimësi ndërbreznore. Ato thellojnë gjurmën e komunitetit, në vend që të shpërndajnë gjeste simbolike në qoshe të rastësishme pa lidhje me identitetin që synojnë të nderojnë.

Trashëgimia nuk mund të mbahet gjallë vetëm përmes dukshmërisë sipërfaqësore. Ajo kërkon qëllim, substancë dhe autenticitet. Të respektosh figurat tona historike do të thotë të ruash integritetin e historive të tyre—jo t’i vendosësh emrat e tyre aty ku e dikton rasti politik.

Diaspora shqiptare ka shumë për t’u krenuar, dhe historia e saj meriton të nderohet me kujdes. Por nëse dëshirojmë t’u bëjmë homazh atyre që formësuan identitetin tonë kombëtar, duhet ta bëjmë këtë në mënyra që pasqyrojnë madhështinë e tyre, jo ta zvogëlojnë atë. Tabelat e rrugëve mund të ofrojnë një çast festimi, por ruajtja e vërtetë kulturore kërkon shumë më tepër—dhe heronjtë tanë meritojnë asgjë më pak.